Televizyon Sözlüğü
131 yorum dkamoy 12 Kasım 2009 15:51
Gerek 22dakika okurken, gerek dizilerle ilgili türkçe içerik ararken karşımıza sık sık türkçe karşılıkları henüz oturmamış ingilizce kelimeler çıkıyor. Kimi zaman bunları gözardı ediyoruz, kimi zaman rahatsız oluyoruz. Bu yazıda, benim gözüme batan birkaç deyime yer vermek istedim.
Malumunuz spoiler, promo, sneak peek gibi henüz dilimize oturmamış ve bu yüzden türkçede birebir kullanılmakta olan ingilizce terimler/deyimler var. Bunlara uygun birer türkçe karşılık bulunması ve kullanılması konusunda biz 22dakika izleyenleri, yazarları ve editörlerinin kafa yorabileceğini düşünüyorum.
katil uşak!
* spoil (sipoyil) : sözlük karşılığı “bozmak, tadını kaçırmak” olan bu deyim, ülkemizde genelde “spoil etmek” olarak kullanılıyor. aslında tv terminolojisinde “spoiler” kullanılmaktadır.
* spoiler (sipoylır) : “spoiler bilgi” olarak günlük kullanıma oturmaya çalışıyor bu deyim. Oyun bozucu, tat kaçırıcı şeklinde Türkçe karşılığı olmakla birlikte, sitemizin ilgili bölümünde “dizilerin gelecek bölümlerine dair, bir şekilde dışarı sızmış bilgiler” olarak özetlenmiş. Tam anlamı ise şöyle özetlenebilir : Kurgulanmış herhangi bir hikayenin (kitap, film, dizi, oyun vb.) gidişatına dair fikir veren unsurlar içeren ifade.
Örneğin, bir cinayet romanı okuyan birine “katil uşak” demek “spoil etmek”, “Uşağın katil olduğu romanda, Agatha Christie çok başarılı karakterler yaratmış” cümlesi ise spoiler bir cümledir. Ya da bir dizide oynayacak konuk oyuncu bilgisi de spoiler bilgidir. Hatta kimileri için filmin sonunun çok heyecanlı olduğunu söylemek de spoiler bilgidir. Bu tiplere “zero-spoil policy” yani “sıfır-spoil ilkesi” güdenler diyebiliriz. İlgilendikleri dizinin henüz izlemedikleri bölümleriyle ilgili en ufak bir yorum ya da bilgi öğrenmemek için dört dönerler.
Peki, spoil ya da spoiler yerine ne kullanalım?
İlle de olduğu gibi alacaksak dilimize, bari (okunduğu şekliyle) sipoyil, sipoyler diyelim. Ama internet’te rastladığım “tat kaçırtıcı”, “ispiyon” , “afişe etmek” , “ifşa”, “haberci” gibi alternatif öneriler varsa yorumlarda izlemek isterim. Gördüğüm önerilerden birini henüz “ah evet bu” diyerek benimseyemedim. Eğer ortak bir paydada anlaşırsak, kullanmaya başlar ve dilimize yerleşmek üzere olan bir yabancı kelimeden kurtulabiliriz belki. (“Türkçeyi harika kullanırım” diyen bir Türkçe bekçisi değilim, ama “kompüter” yerine “bilgisayar” demeyi seviyorum.)
Sonradan ek : 22dakika ahalisi olarak, bu kelimenin yerine “ispiyon” demeyi uygun bulduk ve 2010’dan bu yana kullanıyoruz.
Açılış Gecesi
* premier : Yeni başlayan bir dizinin açılış gecesinde yayınlanan ilk bölümü. Aslında bu kelime, okunduğu şekliyle “prömiyer” olarak türkçeleşmiş bir kelime. TDK sözlüğünde yer alıyor. O yüzden, prömiyer kullanmakta ya da “ilk gösterim” demekte bence bir sakınca yok.
Bakalım Bu Dizi Tutacak mı?
* pilot : Aslında ingilizcede tam olarak “Television pilot” ya da “pilot episode” olarak geçer; ancak, ingilizce kaynakların günlük kullanımında “pilot” olarak oturmuş bir kelimedir. Bir dizinin ilk bölümüdür. Aslında çoğu dizinin devamının ısmarlanması için televizyon kanallarına sunulan deneme bölümüdür. Kimi televizyon kanalları, dizinin tutup tutmayacağını anlamak için bazen bu pilot bölümleri yayın dönemine girmeden ve devamı çekilmeden yayınlarlar.Bir dizinin pilotu ilk sezonunun ilk bölümü olabileceği gibi, bazen birden fazla pilot bölümü de olabilir. Örneğin, Star Trek TOS‘un iki pilot bölümü vardır.
Bu yüzden bazı dizilerin sıfır, bazı dizilerin bir numaralı pilot bölümlerinde farklı oyunculara ya da hikayede farklılıklara rastlamamız mümkündür. Çoğu dizide bu bölümün adı “pilot”tur ve Türk izleyicisinin dizide uçak kullanan kişi aramasına neden olabilmektedir.
Türkçeye, “test/deneme bölümü” ya da “pilot bölüm” olarak girmesi bana uygun görünüyor.
Az Sonra Reklamlar
* promo : Bu sevimsiz kelime, aslında bildiğiniz “reklam filmi”. Bir sinema filminin fragmanı ne ise, bir dizinin reklam filmi de promo. Eh öyleyse “dizinin promosu” yerine, “dizinin fragmanı” ya da “dizinin tanıtım filmi” demekte bir sakınca yok değil mi?
* trailer (treylır) : Filmlerin fragmanlarına denir. Bazen, diziler için de promo yerine kullanılmaktadır.
Şu sahneye bir göz atıp kaçacağım
* sneak peek (sıniik piik) : Sneak Preview kelimesinin kısaltılmış ve ingilizce kaynaklarda sıklıkla kullanılan hali. Diziden ortalama 1-5 dakikalık bir sahnenin ön gösterimi. Buna “ön gösterim” demek belki yetmeyebilir. Ben genelde “x dizisinin y bölümünün sneak peek’i” demek yerine, “x dizisinin y bölümünden z dakikalık bir sahne” diyerek kullanıyorum.
Eskiden buraları hep tarlaydı, kardeşimle uçurtma uçururduk
*
flashback (fleşbek) : Yıllardır bilinen, kullanılan ama son zamanlarda Lost dizisi ile daha fazla gündeme gelen bir terim. Öykünün kronolojik akışına ara vererek, geçmişte olan bir olaya geçiş yapılmasına flashback deniyor. Şuna “geçmişe dönüş” desek ne olur sanki?
* podcast (podkest) : Sözlükteki karşılığı “ses, görüntü ve yazı içeren yayınların yayın zamanından sonra izlenmek üzere kişisel bilgisayarlara, cep telefonu, MP3 çalar, video oynatıcı ya da dizüstü bilgisayar gibi taşınabilir aygıtlara yüklenmesi” . Türkçe konusunda nispeten hassas davranan TRT’nin web sitesinde bile podcast olarak yer aldığı için, bu kelimenin “podkest” ya da “pod yayını” olarak türkçeye girmesini bile öneremiyorum.
Dizi dizi inciyim, güzellikte birinciyim
* series (siriiyz) : İngilizcede “tv series” olarak kullanılan, türkçe karşılığı “tv dizisi” olan ifadenin, yakın zamanda “tv serisi” olarak türkçeleştirildiğine rastlıyorum. “seri” kelimesi türkçede bambaşka anlamları daha fazla çağrıştırdığı için, bu çevirinin hatalı olduğunu, “tv dizisi” çevirisine sadık kalınması gerektiğini düşünüyorum.
Muhakkak gözümden kaçmış olanlar vardır. Aklınıza gelenleri yorumlarda paylaşırsanız bu yazıya ekleyelim, iyi bir kaynak olsun.
Sonradan ek :
makas değiştiriyoruz
* Spin-off (spinof) : Sözlükteki karşılığı “yan ürün” olan bu kelime bir televizyon programından, radyo programından, kitaptan ya da oyundan türeyen ürünler için kullanılıyor. Şöyle ki; örneğin bir dizide yer alan karakterlerden birine ayrı olarak yeni bir dizi çekilmeye başlanıyorsa yeni dizi, eski dizinin spinoff’udur. (Friends‘in spinoff’u Joey ya da Cheers spinoff’u Frasier gibi) Ben spinoff yerine “türemiş” “uzantı” kullanmaktan yanayım. Yani “Friends uzantısı Joey” “Friends dizisinden türeyen/türemiş Joey” şeklinde kullanarak.
yorumlar
öncelikle yukarıda yazılanların hepsine katıldığımı söyleyip bu harika yazı için tebrik ve teşekkürlerimi sunmak istiyorum ben de düşünüp aklıma gelen olursa eklemeye çalışacağım.
22dakika dkamoy enstitüsü‘nü kurup bu enstitüden mezun çıkarsın, dkamoy çekirgelerini mezun etsin, oley
Tebrikler arkadaş, gerçekten yürekten kutluyorum. Bu bölüme benim de katkım olsun isterim. Tabii ben de muhteşem bir türkçe konuşmuyorum ama bekçisi olmaya gönüllüyüm.
Tekrar tebrik ediyorum.
bilmeyenler için iyi olur
web tv ile değişmesini beklediğimiz kavramlar..
Arkadaşlar tebrikleriniz ve desteğiniz için teşekkürler ama ben önerilerime eklemeler ya da itirazlar gelir ümidiyle yazmıştım üstteki yazıyı. Hiç mi “yahu o olmaz, bu olur” dediğiniz bir/birkaç terim/deyim çevirisi yok üstte?
@ashg : web tv nedir? bir bağlantı verseydiniz..?
@ethan ward : bilmeyenler için ne iyi olur?
Üstteki önerileri özetleyerek işinizi kolaylaştırayım :
spoil/spoiler : tat kaçırtıcı, ispiyon , afişe etmek, ifşa, haberci
premier : prömiyer, ilk gösterim
pilot : test bölümü, deneme bölümü
promo : fragman, tanıtım filmi
sneak peek : ön gösterim
flashback : geçmişe dönüş
podcast : pod yayını
hangilerini tuttunuz? tuttuklarınızı kullanacak mısınız? tutmadıklarınız için önerileriniz var mı?
bilmeyenlere kaynaklık edecegi için bu bilgiler,
Spoiler-bölüm bildirisi
pilot : test bölümü [güzel olmuş]
yeni yazılar için başarılar
podcast e bir karşılık bulunamaması çok rahatsız etti ama aklıma bir şey gelmiyor. banttan yayın geliyor aklıma ama o da tam olarak tutmuyor
her şey bir yana şu spoylıra bir şey bulsak çok sevineceğim valla, olur olmaz her yerde rastlıyorum, karşılığını da bulamıyorum, sinir oluyorum. yukarıda geçen bütün o ecnebi sözcüklere Türkçe karşılık bulsak ve de bu karşılıklar yayılsa ne kadar da çok makbule geçer değil mi? dkamoy’u kutlarım böyle bir yazı ve duyarlık için.
bence
premier : ilk gösterim
pilot : test bölümü, deneme bölümü
promo : tanıtım filmi
sneak peek : ön gösterim
karşılıkları gayet güzel. flaşbek’e geçmişe dönüş kelime anlamı olarak uyuyor ama bir terim olabilecek gibi değil sanki. “geri dönüş” diyeceğim ama pek farkeden bir şey olmayacak.
neyse biraz daha düşünelim…
Doğru ya. Neyse benim önerilerim;
Promo: tanıtım filmi
sneak peek: bölümden sahne
pilot: test bölümü (bu çok uygun bence)
flashback:geçmişe dönüş
premier:ilk gösterim (açılış veya başlangıç diyeceğim ama bunlar “intro” veya “opening” kelimelerine daha uygun tercümeler.
“spoiler” kelimesi için daha düşünmemiz gerekiyor gerçekten de.
spoiler için, ilk anda çok itiraz etsem de düşündükçe “ispiyon” çekici gelmeye başladı bana. hem dikkat çekici ve “ne diyor?” diye şaşırtan, cümle içinde kaybolmayan bir sözcük.
bazen, bazı çeviriler ilk anda itici gelir ama kullanıldıkça oturur malum, bunu da ispiyon diye kullansak oturur bence. ne dersiniz?
bu arada yazıda yer vermediğim ama gözüme batan başka bir sorun da reyting sayılarının kodlaması. İngilizcedekinin tersine, türkçede sayılar yazılırken “nokta” binleri ayırmak için, virgül ondalık kesirlerde kullanılır. Yani
ingilizcede dörtbuçuk 4.5
türkçede 4,5 olarak yazılır.
ingilizcede dörtbin 4,000
türkçede 4.000 olarak yazılır.
Spoiler için dedikodu daha uygun, 90210 için son dedikodu
Ama dedikodu ifadesi, doğruluğu kesin olmayan, söylenti bilgiler içeren bir ifadeyi çağrıştırır ki spoiler’ın doğru olmama ihtimali yok.
ispiyon bana da sevimli gelmeye başladı (her ne kadar o da Türkçe bir sözcük değilse de turist kılıklı spoiler’dan daha yerli). dediğiniz çok doğru, şimdi tuhaf gelen kullanımlar alışılınca hiç de tuhaf durmayacak. önce kullanırken “ispiyon (spoiler)” biçiminde kullanılabilir, ne anlamda kullanıldığı belli olsun diye, sonradan tamamen ispiyon sözcüğüne geçilir.
Flashback için hatırlatma
ingilizce ögretmeniyim size katılılıyorum!!!Dilimiz adeta istila ediliyor!!!Bazen dikkatimi çekiyor sırf -ben biliyorum- um altını çizmek için yabancı kelimeler kullanılıyorr…..dilimizde hepsinin karşılığı mevcuttt
@purpleDaisy : Peki yukarıdaki öneriler için diyeceğiniz bir şeyler var mı? Şu ana kadar yazılanlar dışında gözümüzden kaçan daha iyi türkçe karşılıklar..?
Benimkiler bunlar:spoiler : yağmapremier : başkanpilot : pilotpromo : kesitsneak peek : sinsiflashback : mazipodcast :
spoiler için ispiyon değil de ipucu desek, nasıl olur?
güzel bir açıklama yazısı olmuş teşekkürler.
burada okudugum en iyi yazılardan biri
Teşekkürler için teşekkürler ederek kaldığımız yerden devam.
Bu yazıyı yazdıktan sonra yakın çevremdekilerle sık sık kafa yormaya devam ettik. Bir arkadaşım “spinoff”u hatırlatınca, bu yazıda eksik olduğunu farkettim. Sonra “trailer” kelimesine rastladım bir yazıda ve onu da spinoff’u da şimdi yukarı ekliyorum.
spin-off için yeni hali olabilir,90210,NCIS.LA dizileri örnek elbette
^Bence yeni hali “remake” için daha uygun.
Ben önceleri Spin-off’u kullanmamak için (hem anlamını bilmeyenler vardı, hem de türkçe bir karşılık kullanmak istiyordum) arkadaşlarla konuşurken Yan-Dizi/Alt-Dizi terimlerini kullanmaya başlamıştım bir süre sonra bu yan-dizi-alt-dizi olarak kalıplaştı.
Hep de zaten Lost için kullanırdım. “Keşke Lost’un da yan dizi alt dizisi çıksa son sezondan sonra…” diye. Sık sık söylenirdim.
Bu arada “yeni sezon” için “yeni yayın dönemi”, “sezon” için “yıl” ya da “dönem” kullanmak için çok mu geç? Sezon Türkçe’ye gireli çok uzun zaman olmasına rağmen türk televizyonuculuğun da en azından benim alışkın olmadığım birşey, tembelce çeviriden dolayı alışkın olduğumuz ve yanlış yerde kullanılan bir sözcük gibi geliyor bana “sezon”.
Neyse biraz uçuk olacak ama benim “spin-off” için önerim “Yan-dizi-alt-dizi”. Hızlı söyleyince daha bir hoş geliyor bana.
Ben spin-off için yukarıda (yazının sonunda) “türemiş” önermiştim. Ona ne dersiniz?
Az önce yukarıdaki listede “reality show“un eksikliğini hissettim… Ama içinden çıkamadım.
“türemiş” bence gayet oturuyor. ben yukarıdakilerden en çok “ispiyon” demeye alıştım ama şimdilik.
reality show için aynı hissi zaman zaman ben de duyarım. “realite” diye bir kelimemiz oldu gerçi ama ne diyeceğiz, “realite şov” mu? hiçbir şey demeyelim daha iyi öneri gelecek mi merakla bekliyorum.
Arkadaşlar “spoiler” kelimesi için yeni bir önerim var: “Ön bilgi” desek nasıl olur?
Sanırım spoiler’ın anlamına en yakın öneri “ön bilgi” oldu. Spoiler’ın bazı durumları için “ön bilgi” kelimesi rahatlıkla kullanılabilir. Lakin, “ön bilgi” deyince sanki bir razılık varmış gibi geliyor kulağa. “Dizinin bu bölümüyle ilgili ön bilgi içerir” demek uyacağı gibi, “katil uşak” demek ön bilgi vermek olamıyor. Olumsuz bir anlam içermediği için okuyanı uyandırmıyor kanımca.
Benim oyum hala ispiyondan yana.
ispiyon ve ön bilgiler geçerli olsun istiyen istedigini seçerse daha iyi olur