22dakika.org

Amerika’nın beş ulusal kanalı içerisinde uzun soluklu polisiye dizi deyince akla gelen ilk kanal kuşkusuz CBS olsa gerek. Mesela ünlü CSI serisi bir yana, hali hazırda NCIS serisi ve Criminal Minds ile de gayet iyi gidiyorlar. Ama diğer yanda unutulmaması gereken bir dizi, hatta dizi serisi daha var: Law and Order.

Üstelik NBC gibi sabıkası kabarık bir kanalda yayınlanarak çoğalmayı başarabilmiş bir seriden bahsediyoruz; bu bile aslında başlı başına bir başarı sayılabilir. Ben de sitede olmadığını fark edince serideki dizilerin tanıtımına girişeyim dedim. Başlayalım bakalım.

Giriş: Kanun ve Düzen

Çevirisini yaparsak “Kanun ve Düzen” olan Law and Order için girişte polisiye dedim ama esasında sadece polisiye değil, içinde hukuk draması da bulunduran bir seri.

Dizinin yaratıcısı Dick Wolf, suç dramaları üzerine yoğunlaşmış bir yazar ve yapımcı. Law and Order’dan önce yine NBC’ye beş sezon süren Miami Vice‘ı hazırlamış, onun final yapmasıyla bu diziye girişmiştir. Diziyi hazırlarken ve konsepti oturturken de 1963’te yayınlanan ve bir sezon süren Arrest and Trial isimli diziden esinlenmiştir.

Wolf diziyi ilk olarak FOX’a götürmüş, kanal fikri sevmiş ve pilot (ilk bölüm) çekilmesine gerek duymadan 13 bölümlük onay vermiştir. Ancak daha sonra kanalın başkanı dizinin kanalın tarzına uymadığını düşünerek kararını bozmuştur. Ardından CBS’e giden Wolf, oradan da pilot çekmek için onay almıştır ama kanal dizide yıldız bir oyuncu olmadığından diziye onay vermemiştir. Law and Order ilk dizisiyle üçüncü adresi NBC kanalından onay alarak karşımıza gelen bir seri.

Şimdiye kadar ana dizi dahil olmak üzere serinin toplamda 5 dizisi çıktı: Law & Order, Law & Order: Special Victims Unit, Law & Order: Criminal Intent, Law & Order: Trial by Jury, Law & Order: LA. Wikipedia’nın dediğine göre Law and Order serisinin şimdiye kadar yayınlanan bölüm sayısı da 1052’ye ulaştı.

Not: Yazıda serideki bütün dizilere değinmek istediğimden detaylı karakter açıklaması yapmayacağımı, mini tanıtım olarak genel toparlamada bulunacağımı baştan söyleyeyim.

1) Law & Order

Diğer dizilere ismini veren ana dizi. 1990 yılında başladı ve tam 20 sezon (456 bölüm) sürerek 2010 yılında bitti. Bu nedenle Amerikan TV tarihindeki en uzun süren suç draması olma özelliğini de taşıyor. Ayrıca en uzun süren 3. dizi olma özelliği de var. [1. The Simpsons, 2. Western drama Gunsmoke. Gunsmoke da 20 sezon sürmüş ama 635 bölüm yayınlandığından daha üstte.]

Merkez: New York, hem mekan hem de çekim olarak

Tarzı: Dizi genellikle cinayet olmak üzere işlenen çeşitli suçlar üzerine kurulu bir yapım. Davalar belirlenirken bazı yerleriyle oynansa bile zaman zaman gerçek hayattan örnekler üzerinden de gidiliyor. Dahası dizinin ‘ilk yarısında’ polis departmanı suçu ve suçluyu araştırırken, ‘diğer yarısında’ işi savcılık devralarak davalının adli takibatını yürütüyor.

Law and Order serisinin kendince ünlü olduğu ve insanları alıştırdığı yapısı işte bu şekilde. Tabii haliyle bölümlük konular işleme özelliğini taşıyor.

Dizi bir yandan polis departmanını diğer yandan savcılık ofisinde olan bitenleri işlediğinden, bir de bölümlük yapım olduğundan karakter yoğunluğu bol, kadrosu da kalabalık bir dizi. Yıllar içinde birçok giden, onların yerine gelen de birçok kişi oldu. 20 sezon boyunca ana karakter statüsünde yer alan oyuncular içinde Chris Noth, Sam Waterston, Angie Harmon, Dianne Wiest, Jeremy Sisto, Anthony Anderson, Jerry Orbach, Alana de la Garza ve Epatha Merkerson gibi isimler bulunuyor. Ama gerçek şu ki dizinin başından sonuna kadar dizide yer alan hiçbir oyuncu yok. En fazlası 17 sezonla Epatha Merkerson, sonraki 16 sezonla Sam Waterston (The Newsroom, Grace and Frankie).

> Dizi, yayın süresi boyunca 6 Emmy ile birlikte 44 ödül toplamıştır. 6 da Altın Küre adaylığı kazanmıştır.

> Dizinin adı ilk başta Night & Day olacakken sonradan alınan kararla değiştirilmiştir.

Not: Dizi 20. sezon sonunda bitti ama son sezonunda ortalıkta olan karakterlerin hepsi için kapalı, “tastamam” sorunsuz bir finalle bittiği söylenemez. Çünkü NBC diziyi 20. sezon sonunda “iptal” etti. Bunca zamandır devam eden bir dizinin aniden iptal edilmesi o dönem birçok kişi için beklenmedik olmuş, NBC de haliyle oldukça tepki çekmişti. [İptal kararı reytingten dolayı, onda da NBC’nin özellikle son sezonunda yaptığı saat değişikliklerinin etkisi var tabii ki. Son 4 sezonunda da 3 kere daha değişikliğe gitti.]

Hatta geçtiğimiz Mayıs ayında CBS’in CSI’ın kaderini uzun süre belirleyememesi üzerine bazı haber kaynaklarında ‘NBC’nin Law and Order kararı yüzünden düştüğü duruma düşmemek için film ihtimalini düşündüğüne’ dair haberler de çıktı. Alakası var mı bilinmez ama CSI’ın 2 saatlik bir filmle final yapmak üzere kanaldan onay aldığı bir gerçek.

Not 2: Son dönemlerde malumunuz TV sektörü ‘bit pazarına nur yağma’ denen deyimi gerçeğe dönüştürmekle oldukça meşgul; eski diziler birer ikişer mezarlarından çıkıp karşımıza geliyorlar. NBC’nin aniden iptal ettiği dizinin orijinal kadrodan oyuncularla birlikte 10 bölümlüğüne geri döndürülmesinin düşünüldüğüne dair haberler Şubat 2015’te çıktı.

2) Law & Order: Special Victims Unit

Law and Order’ın ilk yavrusu.  1999 yılında yayın hayatına başladı ve geçtiğimiz Mayıs ayında 16. sezonunu kapattı. 23 Eylül’de de yeniden ekranlara geri dönecek.  Law and Order’ın ekranlardan çekilmesiyle birlikte hala yayınlanan diziler içinde en uzun süredir yayında olan suç draması olma özelliğini devraldı. En uzun süren dizi olma açısındansa 6. sırada.

Tarzı: Yavru dizi de ana dizi gibi hikayesi New York’ta geçen bir yapım. Polis departmanında genellikle cinsel suçlara dayalı ve çocuklar veya yaşlılar gibi özel kabul edilen kurbanlara dair davaların peşine düşen özel bir birim oluşturuluyor; dedektifler de haliyle önlerine gelen davaları araştırmaya başlıyorlar. Dizide savcılığın dedektiflere destek vermesi kısmı ikinci sezonla birlikte devreye giren bir durum. Gerçek hayattan örnekleri kullanma konusu ise baki. Hatta kısa süre öncesinde gelen bir habere bakarsak yeni sezonun açılış bölümünde Robert Durst davasını işleyecekler.

Bölümlük olduğundan ve yapısından dolayı bu dizi de tabii ki biraz kalabalık bir dizi. Kadrosunda ana karakter statüsünde Mariska Hargitay, Christopher Meloni, Ice-T, Stephanie March ve Danny Pino gibi isimleri bulunduran/bulundurmuş bir yapım. Fazla detaya girmeyeyim ama kadroda başından beri dizide yer alan oyuncu bulundurduğu bir gerçek.

> Konuk veya ana kadro, orijinal Law and Order’ın 5 sezonunda toplamda 69 bölüm Yüzbaşı Donald Cragen karakteriyle yer alan Dann Florek, dizi 1999’da başladığında buraya geçmiştir ve 331 bölüm de burada yer almıştır. Yani 400’ü tamamladı.

> Mariska Hargitay Drama Dalında En İyi Kadın Oyuncu kategorisinde 2005 yılında Altın Küre, 2006’da da Emmy kazanarak serinin büyük ödül kazanan ilk oyuncusu olmuştur.

> Diziyle ilgili daha detaylı bilgi almak için dilerseniz sitede yaklaşık 8.5 yıl önce henüz 8. sezonundayken yapılmış şu tanıtıma bakabilirsiniz.

3) Law & Order: Criminal Intent

Law and Order serisinin ikinci ve başarılı bir diğer uzantısı. 2001 yılında NBC’de yayın hayatına başladı ve toplamda 10 sezon sürerek 2011’de finalini yaptı. Yalnız dizi 6. sezondan sonra NBC’nin kardeş kanalı USA Network’e transfer olmuş ve kalan 4 sezonu orada yayınlayarak yayın hayatını kapatmıştır. Bunda da elbet NBC’nin 5 sezon boyunca Pazar günü yayınlanan diziyi, 6. sezonda Salı gününe almasından kaynaklanan reyting düşüklüğü sonrası kanalın tatmin olmamasının payı var. Ancak nihayetinde düzgün bir finali bulunmakta.

Tarzı: “Criminal Intent” çevirisini yaparsak ‘suç niyeti’ demek. Bu dizide serideki diğer dizilerin aksine merkezde polislerden ve araştırmadan ziyade kurbanlar ve suçlular var. Ağırlıklı olarak olayın polissiz tarafında suçluların yaşadıkları, yaptıkları ve onları ‘suça iten nedenler’ işleniyor; kurbanların yaşadığı bazı şeyler aktarılıyor. Bunu yaparken de yine manşetlerdeki bazı olayları zaman zaman kullanmayı ihmal etmiyorlar. Olaya dahil olan polis ekibi yine New York Polis Departmanı içinde oluşturulan özel bir birim.

Not: Dizinin 5-8 sezonları dahilinde işlenen davalar serideki diğer dizilerin aksine polis merkezindeki iki ekip arasında paylaştırılmaya başlanmıştır. Bu nedenle “A Takımı” ve “B Takımı” gibi kavramlar diziye dahil olmuş, dizi bazı isimlerle takviye görmüştür.

Dizinin 9. sezonunda dizinin başından beri kadroda olan A Takımı’nın üyeleri pek görünmezken, dizi final sezonuna bu sefer B’yi dahil etmeyip A ile bitirmiştir. Dizinin kadrosunda yayın hayatı boyunca ana karakter statüsünde yer alan oyuncular arasında Vincent D’Onofrio, Kathryn Erbe, Chris Noth, Courtney B. Vance ve Julia Ormond gibi çeşitli isimler bulunmakta. Dizide A Takımı’nı oluşturan asıl ikili D’Onofrio ve Erbe 10 sezonun tamamında yer almış iki isimdir. (İlki 195 bölümde 144, diğeri 141 bölümde yer almayla.)

> Chris Noth, daha yukarıda da ismini geçirdiğim gibi aynı karakterle orijinal Law and Order’da da yer almış bir isim. Dedektif Mike Logan karakteriyle orijinalin ilk 5 sezonunda (111 bölüm), Criminal Intent’in de 4-5-6-7. sezonlarında konuk veya ana kadro, toplam 36 bölümde yer almıştır.

4) Law & Order: Trial by Jury

Law and Order’ın üçüncü ve başarısız ilk uzantısına hoş geldiniz.

Tarzı: Dizinin adından da anlaşıldığı üzere bu dizi de ‘jüri’ kavramı üzerine eğilen bir yapım oldu. Nasıl bir olayla karşı karşıya olduğumuz, jüri seçimi, davacının ve davalının duruşmaya hazırlıkları, jürinin karar aşaması haliyle dizinin kemiğini oluşturan etmenlerden.

2005 Mart’ta sezon ortası dizisi olarak başlayan yapım, 13 bölümlük ilk sezonu sonrası yayından kalkmıştır. Yayınlanan ilk sezonunda kadrolu oyuncular olarak Jerry Orbach, Kirk Acevedo, Bebe Neuwirth, Amy Carlson ve Fred Dalton Thompson bulunuyordu. Dizinin merkezi tabii ki yine New York.

> Cuma akşamları yayınlanan dizi, NBC’nin son dönemde pek bulamadığı reytingler alsa da o dönemdeki beklentilerine göre yeterli bir reyting olmadığından dolayı iptal oldu. Hatta 12. bölümden sonra diziyi iptal etmiş ve çekilen son bölümü yaklaşık 9 ay sonra yayınlama nezaketi göstermiştir.

> Jerry Orbach, orijinal Law and Order’da 3-14. sezonlar boyunca Dedektif Lennie Briscoe karakterini canlandırmış ve Criminal Intent’e katılan Chris Noth misali dizideki karakterini oynamak üzere yıllar sonra seriye dahil olmuştur. Ancak sadece ilk 2 bölümde yer alabildi. Çünkü birkaç yıldır uğraştığı pankreas kanserine yenik düştü; yer aldığı ilk iki bölüm de ölümünün ardından yayınlanmıştır.

5) Law & Order: LA

Law and Order’dan şimdiye kadar türemiş son uzantı da Law and Order: LA oldu.

Tarzı: Law and Order demek, New York demek. Şimdiye kadar bütün seriler hikaye ve çekim olarak New York’ta geçse de 2010-2011 dizi sezonunda seriye yeni bir uzantı getirebilmek için bu sefer merkeze Los Angeles’ı almaya karar verdiler. Bu dizinin temel özelliği de orijinal Law and Order’ın klasikleşmiş “tarzını” almış olması işte. Yani bölümün ilk yarısı polisin, diğer yarısı da adli birimlerin davayla ilgilenmelerini izleyiciye aktarıyor.

Sonuç? İlk sezon sonunda düşük reytingler nedeniyle iptal. Yani seriden başarılı iki uyarlamadan sonra iki tane de başarısız uyarlaması çıkmıştır.

22 bölüm süren ilk sezon boyunca yine gerçekte yaşanmış birçok olayı kullanmışlardır. Hatta sanıyorum bir sezon boyunca serinin bu yönteme en çok başvuran uzantısı bu dizi olmuştur. Dizinin ana karakter oyuncuları arasında Corey Stoll, Terrence Howard, Megan Boone, Alana de la Garza ve Alfred Molina da bulunmuştur.

> Alana de la Garza, orijinal Law and Order’ın 17-20. sezonları boyunca dizide yer almış, Los Angeles başlayınca daha önce örnekleri olduğu gibi karakteri Başsavcı Yardımcısı Connie Rubirosa ile bu dizide yer almaya başlamıştır. Ayrıca Megan Boone dizinin ilk 8 bölümünde yer alıp ayrılırken, Garza da 10-17. bölümlerinde yer aldıktan sonra veda etmiştir.

** Madem bu tanıtımın uzunluğunun ayarı biraz kaçtı, o zaman “Diğer” kategorisine de girelim. Zaten bu kısmı yazmadıktan sonra işin bütün “eğlencesi” kaçıverir.

* Bağlantılı Yapımlar *

1) Homicide: Life on the Street:

Homicide, 1993-99 zamanı 7 sezon boyunca yine NBC’de yayınlanmış bir dizi. Bölümlük bir polisiye ve düzgün bir finali de var. Merkezi Baltimore olan dizi ve New York’lu Law and Order, toplamda 3 kere ortak bölüm çekmişlerdir; Law and Order 6., 8. ve 9. sezonlarına devam ediyorken…

2) Seri İçi Ortak Bölümler:

> Law and Order ile Law and Order: SVU, ilki 2000 [10×14 ve 1×15] diğeri de 2005 yılında [16×02 ve 7×02] olmak üzere iki kere ortak bölüm çekmişlerdir ve iki dizideki bazı karakterler vaka gereği birbirine uğramıştır.

> Law & Order: Trial By Jury, 13 bölümlük yayın hayatının 8. bölümünde Law and Order ile [15×20], 11. bölümünde de L&O: SVU ile [6×20] ortak bölüm çekmiştir. Hatta SVU ile ortak çektiği bölüm 18.70 milyon izleyici ile en çok izlenen bölümü olmuştur.

3) Chicago:

> Serinin yayındaki temsilcisi Law and Order: SVU, NBC’deki diğer iki dizi Chicago Fire ve Chicago PD ile de ‘üçlü’ ortak bölüm çekme işine girişmiştir. Üç dizinin de sezonlarının [16, 3, 2] 7. bölümlerinde ortak bölümler yayınlanmıştır. Güzel tepkiler alan ilk ortak bölümün ardından sezonlar henüz bitmeden Nisan ayı sonunda üç dizi bir kez daha bir araya gelerek [20, 21, 20. bölümler] ikinci ortak bölüm işine girişmişlerdir.

> Chicago dizileri bu sezon aralarına Chicago Med’i de katarak üçlüyorlar ve yazın gelen habere göre sezon içerisinde ‘dörtlü’ bir ortak bölüm çekilecek.

4) Dış Kapının Mandalları:

Bir de iki dizi arasında ortak bölüm çekilmese bile bir şekilde dizi serisiyle bağlı olan başka diziler var. Örneğin New York Ledger, dizi serisi için yaratılmış hayali bir gazetedir. 2000-01 sezonunda NBC’de 13 bölüm yayınlanan ve iptal olan Deadline dizisi, bu gazeteyi ve gazetede çalışan bir muhabirin (Oliver Platt) başından geçenleri anlatan bir dizidir.

Dick Wolf’un NBC için yarattığı 2006’da 13 bölüm yayınlanan Conviction, bir grup genç savcıyı merkezine alan bir dizi. Stephanie March, normalde karakteri Alexandra Cabot ile Law and Order: SVU’da yer alırken bu diziye geçiş yapmış; dizi iptal olduktan sonra tası tarağı toplayıp eski dizisine geri dönmüştür. Hatta bu dizinin iki oyuncusu Milena Govich ve Julianne Nicholson, sırasıyla Law & Order ve Law & Order: Criminal Intent dizilerine katılıp aynı karaktere devam etmişlerdir.

Devlet dairesi gibi dizi serisi işte. Bu konuda daha detaylı bilgi ve diğer örnekler için şuraya bakabilirsiniz.

Not: Hangi oyuncu serinin hangi dizisinde yer aldı, hangi görevde kaç bölüm oynadı, hangisi serinin birden fazla dizisinde bulundu veya ortak bölüm için hangi diğer diziye konuk oldu gibi soruların tam toparlaması için şuraya bakabilirsiniz.

Not 2: Ülkemiz dizilerinden Kurtlar Vadisi, figüran piyasasını epey kuruttuğundan zaman zaman dizinin çok önceki sezonlarından birinde kısaca yer almış bir oyuncunun, başka bir karakterle izleyici karşısına çıktığı oluyor. Law and Order serisinde de serinin çekildiği New York’taki oyuncu havuzunu kullandıklarından bu tarz şeyler yaşandığı doğrudur.

Örneğin, orijinal Law and Order’ın 17 sezon ile dizide en uzun süre yer alan oyuncusu Epatha Merkerson, henüz diziye karakteri Teğmen Anita Van Buren ile katılmamışken 1. sezonda çocuğu öldürülmüş bir hizmetçi olarak konuk olmuştur. Diane Neal, Law and Order: SVU’ya Başsavcı Yardımcısı Casey Novak olarak katılmadan önce dizide tecavüzcü bir kadını canlandırmıştır.

Ayrıca Law and Order serisindeki dizilerin ‘aynı evrende’ geçtiği ve etkileşimli oldukları malum. Peter Scanavino, Law & Order, L&O: Criminal Intent, L&O: Trial by Jury ve L&O: SVU dörtlüsünün hepsinde farklı karakterlerle yer almış bir isimdir. Şimdilerde en sonuncusunda kadrolu ve bir dedektifi oynuyor. Nihayet bir tanesine kapağı attı yani. Bu konudaki diğer örnekler için de şuraya bakabilirsiniz.

* Uyarlamalar, Türkiye ve Ekstra Ürünler *

1) Uyarlamalar:

Bu derece kendi içinde üreyen geniş çaplı bir serinin elbet uyarlaması da yapıldı. Hiç kaçar mı?

> İngilizce halleriyle Paris Criminal Investigation, Law and Order: Criminal Intent’in “Fransız” uyarlamasıdır. Law & Order: Criminal Mind, yine bu dizinin “Rus” uyarlamasıdır.

> İngilizce haliyle Law & Order: Division of Field Investigation, Law & Order: Special Victims Unit’in “Rus” uyarlamasıdır.

> Law & Order: UK ise isimden de anlaşıldığı üzere orijinal dizinin “İngiliz” uyarlamasıdır. Hatta uyarlamaların en başarılısı olarak ITV’de 8 sezon sürmüştür. [Aslında ITV drama kuşağını yenileme kararı alınca diziyi resmen iptal etmeyip 2014 Haziran’da şimdilik yayınını durdurmuştur. Ne zaman geri döneceği veya dönecek mi hala meçhul.] Bir diğer özelliği ise Amerika’dan İngiltere’ye uyarlanan “ilk” drama dizisi olma özelliğini taşıyor olması.

2) Türkiye:

> Dizi serisi elbet ülkemiz televizyonlarında da yayınlandı. Eksiksiz olduğundan ‘pek’ emin değilim ama durum şöyle: Serinin 5 dizisi de 2013 yılında kanal rahmetli olmadan önce Universal Channel Türkiye‘de yayınlanmıştır. Bütün bölümleriyle mi orası meçhul işte.

> Law and Order: SVU, Law and Order: Criminal Intent ve Law and Order: Trial By Jury Digiturk bünyesinde yayınlanmış veya yayınlanmakta. (Hatta Dizimax Vice‘ta). Ayrıca Cnbc-e de öncesini bilmiyorum ama nereden estilerse 2013’te haftaiçi her gün 19:00’da ekrana getirerek orijinal Law and Order’ın sondan birkaç sezonunu yaz boyunca yayınlamıştır.

— Dizi serisindeki diziler Amerika’daki kablolu kanallarda tekrar bölümleriyle yayınlanmakta ve halen epey ilgi de görmektedir. Örneğin Law and Order: SVU’yu NBC’nin kardeşi kanalı USA Network yayınlamakta.

3) Ekstra:

> Law and Order serisinin içinden bir tane de televizyon filmi çıktı. 8 Kasım 1998’de kanalda yayınlanan filmin adı Exiled: A Law & Order Movie ve merkezinde Chris Noth’un canlandırdığı Dedektif Mike Logan var. Filmin konusunun ne olduğu ispiyon (spoiler) olacağından o kadarı da eksik kalsın artık. Filmde ayrıca orijinal Law and Order dizisinden bazı oyuncular da yer almışlardır.

> Law and Order serisinden ‘orijinal’ Law and Order’ı baz alan 5 tane video oyunu da piyasaya çıkmıştır.

* Kapanış *

Dürüst olayım, tanıtım yazısına tavsiyeden ziyade Dizi Listesi‘nde SVU haricinde serinin hiçbir dizisinin tanıtımı olmadığını fark ettiğimden giriştim. [Sonradan ipin ucu kaçtı, o başka.] Tavsiyeyi de edeyim diyorum aslında ama başarılı olanlarının en azı 10 sezon süren bir dizi serisi kime nasıl edilir pek emin değilim. Ayrıca buraya kadar gelebildeyseniz serinin ne kadar dallı budaklı olduğunun bilincine varmışsınızdır. Bir de ikinci kez dürüst olmak gerekirse girişte bahsettiğim CBS dizilerini daha sevilesi ve izlenilir bulmaktayım mesela.

Ama gözünüze kestirdiğiniz bir tane varsa en azından denemek konusunda çekinmemeniz gerektiğini söyleyebilirim, o kadar da değil sonuçta. Mesela Law and Order: Criminal Intent farklı bakış açısı ve düzgün sonu olmasıyla iyi bir alternatif olabilir. Law and Order: SVU da harikalar yaratmasa bile hiç fena gitmiyor doğrusu. [16 sezon!!] Neyse, böyle yani. İyi seyirler efendim…